nalezen macrozoobenthos

moneos_2024/150_geintegreerd_rapport/070_macrozoobenthos.Rmd

@@ -94,10 +94,11 @@ Een volledige staalname gebeurde sindsdien in 2020 en 2023; deze laatste zal in
 Jaarlijks worden nieuwe random vastgelegde staalnamelocaties gekozen binnen elk van de strata.
 In principe worden 5 locaties per stratum (combinatie van fysiotoop en waterlichaam) bemonsterd.
 Dit aantal wordt aangepast in sommige gevallen in functie van de relatieve en absolute areaalgrootte van de fysiotopen binnen de waterlichamen.
-Hoewel tijdens het nemen van de stalen veel aandacht gaat naar het zo volledig mogelijk uitvoeren van de vooropgezette design, kan doorgaans een klein aantal stalen niet genomen worden door technische problemen of onvoorziene omstandigheden (bijvoorbeeld grote ongekende velden breuksteen subtidaal die de staalname onmogelijk maken).
+<!--# misschien best concretiseren, nu onduidelijk waar en hoe toegepast, bv Merlijn ging uit van een algemene weging naar oppervlakte om aantal stalen te bepalen voor spatial, is enkel in saliniteitsgradient?  -->Hoewel tijdens het nemen van de stalen veel aandacht gaat naar het zo volledig mogelijk uitvoeren van de vooropgezette design, kan doorgaans een klein aantal stalen niet genomen worden door technische problemen of onvoorziene omstandigheden (bijvoorbeeld grote ongekende velden breuksteen subtidaal die de staalname onmogelijk maken).
 In de meeste gevallen worden punten over een kleine afstand verlegd, waarbij erop gelet wordt dat ze in dezelfde strata-combinatie blijven.
 In 2022 werden uiteindelijk 208 stalen genomen, hetzelfde aantal als in 2021.
 Een overzicht van de stalen per stratum is weergegeven in Tabel \@ref(tab:070-staalnamelocaties).
+<!--# in tabel middelhoog en hoog samen, waarom?  -->
 
 ```{r 070-staalnamelocaties}
 
@@ -139,10 +140,11 @@ We onderscheiden twee soorten benthosstalen.
 
 **basisstaal (BS)**: jaarlijks
 
--    intertidaal: 1 steekbuisstaal (diameter: 4,5cm) tot op een diepte van 15cm
+-   intertidaal: 1 steekbuisstaal (diameter: 4,5cm) tot op een diepte van 15cm
 
 -   subtidaal: 1 steekbuisstaal uit een Reineck box-corer staal (diameter: 4,5cm) tot op een diepte van 15cm (in het box-corer staal).
-    In de campagne van 2022 die we hier rapporteren was dit het enige benthosstaal.
+
+    In de campagne van 2022 (deze rapportage) is er alleen een basisstaal genomen.
 
 **Oligochaetenidentificatiestaal (OID)**: elke drie jaar (2008, 2011, 2014, 2017) werd tot en met 2017 (dus *niet* meer in 2020 en 2023) aanvullend een tweede benthosstaal genomen.
 Dit staal wordt genomen in functie van de identificatie van oligochaeten (OID).
@@ -184,8 +186,8 @@ We bespreken hieronder de verkennende analyses van de jaarlijkse standaard monit
 
 #### Densiteit en biomassa
 
-De densiteit van het macrozoöbenthos in het Zeeschelde estuarium is in de recente periode relatief stabiel (Figuur \@ref(fig:070-figuur10-soorten), \@ref(fig:070-figuur11-soorten)).
-Omdat deze parameter voor een deel van de soorten inherent grote fluctuaties ondergaat, wordt deze beoordeeld op zijn logaritmisch verloop.
+De densiteit van het macrozoöbenthos in het Zeeschelde estuarium is in de recente periode relatief stabiel (Figuur \@ref(fig:070-figuur10-soorten)).
+<!--# er is denk ik wat discussie mogelijk over het weergeven van de variatie door de quartielen als je gemiddelde toont, statistisch is het correcter om mediaan te tonen met quartielen  -->Omdat deze parameter voor een deel van de soorten inherent grote fluctuaties ondergaat, wordt deze beoordeeld op zijn logaritmisch verloop.
 Bovendien is ze relatief minder betekenisvol en consistent dan de biomassa (zie verder).
 De veranderingen in 2022 vallen binnen de langjarige variatie.
 In de vorige rapportages stipten we aan dat 2019 een recordjaar was in de zone Zoet kort verblijf.
@@ -197,11 +199,11 @@ In beide gebieden is er na 2019 een netto afname.
 De zijrivieren Durme en Rupel vertoonden matig hoge densiteiten, die valt binnen de variatie van het laatste decennium.
 Subtidale densiteiten liggen doorgaans een stuk lager, en vertonen een meer erratisch verloop, vermoedelijk doordat macrozoöbenthos subtidaal meer heterogeen verspreid voorkomt.
 
-De biomassa dichtheid (g AFDW per m²) van het macrozoöbenthos in 2022 was eerder hoog in de zijrivieren Durme en Rupel, met waardes op of nabij de 10g AFDW per m², maar eerder laag in de Zeeschelde, met de uitzonderingen van de zone Saliniteitsgradiënt en het traject Gentbrugge-Melle, aan beide uitersten van het Vlaams deel van het estuarium.
+De biomassa dichtheid (g AFDW per m²) (Figuur \@ref(fig:070-figuur11-soorten)) van het macrozoöbenthos in 2022 was eerder hoog in de zijrivieren Durme en Rupel, met waardes op of nabij de 10g AFDW per m², maar eerder laag in de Zeeschelde, met de uitzonderingen van de zone Saliniteitsgradiënt en het traject Gentbrugge-Melle, aan beide uitersten van het Vlaams deel van het estuarium.
 De opvallende stijging in de zone Saliniteitsgradiënt (Zeeschelde IV, ongeveer Antwerpen tot de Nederlandse grens) die startte in 2019 zette niet door in 2022 in het intertidaal, maar wel in het subtidaal.
 De verspreiding van grote organismen, met relatief lage aantalsdichtheid wordt met de toen toegepaste staalnametechniek (kleine steekbuis) niet optimaal in beeld gebracht.
 Dit gaat met name op voor de bivalven, die verantwoordelijk zijn voor de biomassastijging (zie verder).
-Vanaf 2023 beliste inbo daarom om in de zone Saliniteitsgradiënt aanvullend op de kleine steekbuis (4.5cm diameter) ook een grotere steekbuis (15cm diameter) in te zetten, om zo een verbeterde schatting te kunnen maken van bivalven en andere grote organismen.
+Vanaf 2023 besliste INBO daarom om in de zone Saliniteitsgradiënt aanvullend op de kleine steekbuis (4.5cm diameter) ook een grotere steekbuis (15cm diameter) in te zetten, om zo een verbeterde schatting te kunnen maken van bivalven en andere grote organismen.
 De eerste resultaten hiervan zullen in 2025 gerapporteerd worden.
 In de zone Zoet kort verblijf lijkt een einde gekomen aan een periode van zeer hoge biomassa dichtheid sinds 2015.
 Voor het eerst wordt dit patroon nu uitgesplitst voor de hoofdbedding en de twee grote tijarmen van Zwijnaarde en tussen Melle en Gentbrugge.
@@ -212,6 +214,7 @@ Na de piek in 2018-2019 volgde een algemene biomassa afname die ook in 2022 verd
 Enkel in het traject Gentbrugge-Melle is de biomassadichtheid nog beduidend hoger dan in de overige zoete en oligohaliene delen van de Zeeschelde.
 
 Het aandeel lege stalen viel voor alle zones ruim binnen de langjarige variatie (Figuur \@ref(fig:070-figuur12-soorten)).
+<!--# is zoet kort hier exclusief tijarm en meander? Best duidelijk in caption eventueel ook eens interessant om te bekijken of hier lineaire trend inzit, als het allemaal valt in de variatie, dan niet natuurlijk maar je kan dat testen of dat zo is, maakt het wat sterker dan?  -->
 
 ```{r 070-figuur10-soorten, fig.cap=caption_regressie10, out.width="100%"}
 caption_regressie10 <- "Gemiddelde densiteit (lijn) aan macrozoöbenthos per waterlichaam opgedeeld in subtidaal en intertidaal. De spreiding rond de lijn wordt begrensd door het 1ste quartiel en 3de quartiel."
@@ -265,7 +268,7 @@ De toename in de zone Saliniteitsgradiënt komt helemaal op het conto van de Biv
 In de eerste plaats is er de vestiging van een exotische nieuwkomer, de brakwaterkorfschelp (*Potamocorbula amurensis*) die in 2018 voor het eerst is vastgesteld in de Zeeschelde (meteen de ook eerste vondst in Europa, Dumoulin & Langeraert, 2020).
 De soort breidt sindsdien sterk uit hoewel ze in 2021 en 2022 niet meer voorkwam in de intertidale stalen, maar wel steeds talrijker werd in het subtidaal (zie Figuur \@ref(fig:070-figuur13d)).
 Het zwaartepunt van de niche van de brakwaterkorfschelp ligt waarschijnlijk vooral in de (ondiepe?) subtidale zone, en minder in het (laag) intertidaal.
-Zoals eerder aangehaald is de standaard staalnamemethode met kleine steekbuis niet echt aangepast aan het bemonsteren van bivalven en het bepalen van hun densiteiten, zeker in de zones waar de dichtheden lager zijn.
+<!--# anderzijds is de berekende systeembiomassa misschien ook wel een sterke overschatting omdat de verspreiding zich niet volledig uitstrekt tot Antwerpen en zich beperkt tot ? Galgenschoor - daarvoor moet ook nagedacht worden om te corrigeren --> Zoals eerder aangehaald is de standaard staalnamemethode met kleine steekbuis in het intertidaal niet aangepast aan het bemonsteren van bivalven en het bepalen van hun densiteiten, zeker in de zones waar de dichtheden lager zijn.
 Vanaf 2023 worden ook grotere steekbuis stalen genomen en zullen de schattingen betrouwbaarder worden.
 We zijn daarom terughoudend bij de interpretatie van de - voorlopig éénjarige - terugval in intertidale biomassa in de zone Saliniteitsgradiënt, vooral omdat we subtidaal wel nog steeds een verdere toename zien van bivalven.
 Naast de brakwaterkorfschelp deden ook andere bivalven het opvallend goed de laatste jaren, met hoge aantallen van het Nonnetje (*Macoma balthica*) in 2020, en vooral een hoge biomassa dichtheid van de Platte slijkgaper in 2021 (*Scrobicularia plana*) (zie Figuur \@ref(fig:070-figuur13c)).
@@ -280,7 +283,7 @@ In 2022 is er geen enkele zoete of oligohaliene zone waar nog een hoge biomassa
 Geen van de zoete of oligohaliene deelgebieden halen hun gebiedsspecifieke kwaliteitsgrens.
 Ook de globale evaluatieparameter wordt dit jaar niet gehaald, wat echter vooral te wijten is aan de plotse terugval in biomassa van de zone sterke Saliniteitsgradiënt.
 Dit is veruit de grootste zone in oppervlaktes, zodat toevalseffecten hier sterk uitvergroot worden.
-Inbo heeft haar staalnamestrategie hierop al aangepast, dus het is vooral uitkijken nu of deze trend in 2023 met betere data kan bevestigd of weerlegd worden.
+INBO heeft haar staalnamestrategie hierop al aangepast, dus het is vooral uitkijken nu of deze trend in 2023 met betere data kan bevestigd of weerlegd worden.
 
 ```{r 070-figuur13b, fig.cap=caption_regressie13b, out.width="70%"}
 caption_regressie13b <- "Jaarlijkse systeembiommassa (ton droge stof) voor de 7 belangrijkste Taxon groepen in de Zeeschelde. Deze groepen bevatten jaarlijks samen meer dan 95\\% van de systeembiomassa in de Zeeschelde. De toename van de Bivalvia is vrijwel volledig te wijten aan de de brakwaterkorfschelp "
@@ -309,12 +312,12 @@ knitr::include_graphics(paste0(pad_figuren, "BIVsoortenSUB_ZS.jpg"))
 #### Soortenrijkdom
 
 Volledige determinatie aan de hand van BS- en OID-stalen gebeurt elke drie jaar (2008, 2011, 2014, 2017, 2020).
-De soortenrijkdom is daarom cyclisch hoger, behalve na 2018 in de zijrivieren omdat hier enkel nog driejaarlijks bemonsterd wordt in de OID-jaren.\
+De soortenrijkdom lijkt daarom cyclisch hoger, behalve na 2018 in de zijrivieren omdat hier enkel nog driejaarlijks bemonsterd wordt in de OID-jaren.\
 Een overzicht van de soortenrijkdom voor de verschillende waterlichamen en de verschillende jaren per tidale zone (inter-, sub-) staat in de figuren \@ref(fig:070-figuur15) en \@ref(fig:070-figuur15b).
 
-In vrij veel zones ligt de soortenrijkdom de laatste 2-3 onderzoeksjaren iets hoger dan in vergelijkbare jaren de voorbije periode.
+In vrij veel zones ligt de soortenrijkdom de laatste 2-3 onderzoeksjaren <!--# sinds 2014 bedoel je? --> iets hoger dan in vergelijkbare jaren de voorbije periode.
 Mogelijke oorzaken zijn het steeds toenemend aantal exotische soorten en de uitzonderlijke droogteperioden die mogelijks marinisatie van de Zeeschelde veroorzaakten.
-Vooral in de zone Saliniteitsgradiënt zien we vrij consistent een hogere soortenrijkdom.
+<!--# dit patroon is vooral sterk in zoet kort waar er nauwelijks nog effect van zout is? Zijn het daar allemaal exoten in intertidaal? Of neemt diversiteit oligochaeta sterk toe? En is dat zoet kort ss of met de tijarm en meander erbij? Best nu altijd duidelijk vermelden, in deze sectie zeggen we niets meer over diversiteit in deze uiteinden? is ook het aantal stalen niet toegenomen in deze zone?? -->Vooral in de zone Saliniteitsgradiënt zien we vrij consistent een hogere soortenrijkdom.
 Apart onderzoek is nodig om het relatief belang van exoten in de Zeeschelde te duiden.
 Opvallend is dat enkel in het Oligohalien en de Rupel de taxa rijkdom vaak hoger is in het subtidaal dan in het intertidaal (Oligochaeta niet meegeteld).
 Dit patroon is stabiel in de tijd maar een reden ervoor is niet gekend.
@@ -348,7 +351,7 @@ Voor Oligohalien biomassa en densiteiten en voor de overige zones enkel voor de
 De patronen in het subtidaal zijn behoorlijk erratisch in vergelijking met deze voor het intertidaal.
 Door de veel lagere densiteit en biomassadichtheid in het subtidaal is de invloed van toeval op de Shannon diversiteit er vermoedelijk relatief groter.
 Met wat goede wil is ook hier een opvering van de Shannon index in de deelgebieden merkbaar sinds 2015, maar variatie tussen de jaren is groot.
-Een opmerkelijk patroon is te zien in de zone sterke Saliniteitsgradiënt: bij densiteiten is er een toename, terwijl er voor biomassa een sterke afname van de Shannon diversiteit is in de laatste 2 jaren.
+Een opmerkelijk patroon is te zien subtidaal in de zone sterke Saliniteitsgradiënt: bij densiteiten is er een toename, terwijl er voor biomassa een sterke afname van de Shannon diversiteit is.
 Waarschijnlijk is dit te wijten aan de opkomst en tegenwoordig dominantie van de brakwaterkorfschelp (Dumoulin & Langeraert, 2020).
 In 2022 vertoonden de overige subtidale Shannon-indices overwegend een neerwaartse trend, maar evaluatie gebeurt best op langjarige tijdsreeksen bij deze variabele parameter.
 
@@ -399,12 +402,12 @@ Deze laatste soort komt vooral subtidaal voor, en heeft net als de andere tweekl
 De standaard staalnamemethode met een kleine steekbuis is minder geschikt om in dergelijke situaties macrozoöbenthos densiteiten te bepalen, met een grotere onzekerheid op de biomassa bepaling en grotere, betekenisloze verschillen tussen opeenvolgende jaren als gevolg.
 De sterke daling van de biomassa droge stof in de zone Saliniteitsgradiënt, en daardoor een terugval onder de kritische grens voor het systeem Zeeschelde, is dus mogelijk een sampling effect.
 Een indicatie dat het om een sampling effect gaat, is dat in het subtidaal er wel een verdere toename van benthosbiomassa werd vastgesteld.
-Om de impact van dit potentieel methodologisch artefact te verminderen, en de staalnamemethode aan te passen aan de nieuwe situatie waarin tweekleppigen talrijk voorkomen in de Zeeschelde, voegde inbo vanaf 2023 een extra staalname met grote steekbuis toe aan het moneos protocol voor de zone Saliniteistgradiënt.
+Om de impact van dit potentieel methodologisch artefact te verminderen, en de staalnamemethode aan te passen aan de nieuwe situatie waarin tweekleppigen talrijk voorkomen in de Zeeschelde, voegde INBO vanaf 2023 een extra staalname met grote steekbuis toe aan het moneos protocol voor de zone Saliniteistgradiënt.
 Bij de volgende rapportage in 2025 zullen de resultaten hiervan besproken worden, en zal met meer betrouwbare data kunnen beoordeeld worden hoe de systeembiomassa evolueert.
 
 ## Referenties
 
-Dumoulin, E., & Langeraert W.
+Dumoulin E., & Langeraert W.
 (2020).
 De brakwaterkorfschelp *Potamocorbula amurensis* (Schrenck, 1861) (Bivalvia, Myida, Corbulidae), een nieuwkomer in het Schelde-estuarium; of het begin van een lang verhaal.
 Inleiding.